De Verdronkene - Margriet de Moor

Samenvatting
In De verdronkene speelt de watersnoodramp van 1953 een belangrijke rol. In plaats van Armanda reist haar zus Lidy naar Zierikzee om een petekind te bezoeken. Armanda past op het tweejarig kind van Lidy en gaat samen met de man van Lidy naar een feest. Lidy vertrekt aan de vooravond van de watersnoodramp en wordt in Zeeland door de golven verzwolgen. Armanda neemt daarna het leven van Lidy over. Ze verzorgt het kind van Lidy en ze trouwt met de man van haar zus.

De roman bestaat uit twee verhaallijnen. Aan de ene kant volg je Lidy in haar noodlottige tocht, aan de andere kant wordt het hele leven van Armanda (tot aan het verzorgingshuis) verteld.

Bron: http://www.lezenvoordelijst.nl/zoek-een-boek/nederlands-15-tm-19-jaar/d/de-verdronkene/

De auteur: Margriet de Moor

Margriet de Moor werd geboren als Margaretha Maria Antonette Neefjes als vierde van tien kinderen in een katholiek gezin. Op haar zeventiende vertrok ze naar Den Haag om aan het Koninklijk Conservatorium voor Muziek piano te studeren, later werd het hoofdvak solozang. Al spoedig bleek haar speciale affiniteit als zangeres met de moderne muziek. Ze studeerde af met Alban Berg (Sieben Frühe Lieder) en Pierre Boulez (Improvisations sur Mallarmé) In 1966 trouwde ze met beeldend kunstenaar Heppe de Moor (1938-1992) met wie ze twee dochters kreeg van wie de een beeldend kunstenaar zou worden, Lara (1969) en de andere schrijver, Marente (1972)

Tijdens haar huwelijk studeerde Margriet de Moor kunstgeschiedenis en archeologie aan de Universiteit van Amsterdam en gaf pianoles. Met haar man begon ze in 1984 in ’s Graveland een atelier voor ontmoetingen tussen kunstenaars en publiek. Voor de bijeenkomsten aldaar maakte ze een aantal film- en videoportretten van de zich presenterende kunstenaars. Toen de financiering van deze films niet meer mogelijk was, begon ze te schrijven. Haar debuut, de verhalenbundel Op de rug gezien werd zeer goed ontvangen, genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en bekroond met de prijs voor het best verkochte literaire debuut Het gouden Ezelsoor.

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Margriet_de_Moor

Gezaghebbende recensies

Recensie 1: 'Alsof de tijd zich ooit zou laten dwingen' - door Peter Blok, 21 mei 2005, Recensieweb.nl

Het vijfde en laatste hoofdstuk uit de nieuwe roman van Margriet de Moor, De verdronkene, heeft als titel ‘Responsorium’. Op het eerste gezicht is dit een merkwaardig slot. Met betrekking tot het lot van de hoofdpersonen resten slechts enkele vragen en de hoofdhandeling is afgerond.
Deze laat zich overigens met weinig woorden weergeven. De gebeurtenissen worden in gang gezet door een weekendreis die Lidy, een jonge vrouw en moeder, maakt op verzoek van haar zus Armanda. Voor haar in de plaats brengt zij een cadeau naar Zeeland en maakt daar de watersnoodramp mee. Een tweede verhaallijn wordt gevormd door de belevenissen van Armanda en haar familie. In het ‘Responsorium’ vindt tot slot een gesprek plaats tussen de twee zussen.

Bij het weergeven van de gebeurtenissen in Zeeland hanteert De Moor een aan Kundera verwante techniek: eerst trekt zij de contouren, het verloop van de gebeurtenissen is duidelijk, details volgen. Zo is het op de tweede bladzijde vrijwel zeker dat Lidy niet terug zal keren van haar reis omdat er sprake is van een ‘afscheid (dat) voorgoed was’. Door deze techniek schept De Moor een spanning die niet alleen afhankelijk is van de opeenvolging der gebeurtenissen. Het gaat dan niet meer om de afloop van een rampzalig weekend maar om zaken die daar bovenuit worden getild: hoe reageren mensen op elkaar, welke rol speelt het individuele verleden op zo’n moment. Dit betekent niet dat De Moor de couleur locale verwaarloost. De storm wordt zo pakkend weergegeven dat bij het onderbreken van het lezen de afwezigheid van geluid verbazing wekte. Meteorologische achtergronden worden meegedeeld via allerlei kanalen: van het polygoonjournaal en een weerkundige, tot een hoofdingenieur van Rijkswaterstaat. Daarbij werd het gevoel van ongeduld zoals verwoord door Lidy (‘goeiegenade, oké, maar hoe raak ik nu van die man af’), bij het lezen van deze realistische passages een enkele keer het mijne.

De verdronkene is maar in zeer beperkte mate een realistische roman. Dat blijkt uit de vervlechting van een enkele dagen durende winterreis van Lidy met zo’n 30 jaar uit het leven van haar zus; afwisselend volgen we enerzijds Armanda en anderzijds dat wat Lidy overkomt. De tijd loopt, zoals in het motto uit Terwijl ik op sterven lag van Faulkner, ‘als een bochtige draad parallel tussen ons in’. Door het op die manier thematiseren van tijd, komt de vervlechting van de twee verhaallijnen nergens geforceerd over en verdwijnt het verschil in tijd. De geconcentreerd weergegeven gebeurtenissen uit 1953 weerspiegelen het verloop van Armanda’s leven, haar ‘Familieroman’, zoals de titel van hoofdstuk V luidt.

De spiegeling tussen de twee verhaallijnen in De verdronkene wordt op veel niveaus herhaald. Veelvuldig verschijnen spiegels en spiegelingen en wat dit betreft is de verhouding tussen de twee zusters het meest dwingend. Zij zijn vrijwel elkaars spiegelbeeld en het tweetal nam ‘hoogstwaarschijnlijk wel met precies dezelfde blik’ waar. Lidy gaat in plaats van haar zus naar Zeeland en Armanda neemt Lidy’s rol over in Amsterdam. In dit verband is de volgende scène veelzeggend. Lidy bevindt zich met de dijkgraaf in een huis op het door de storm geteisterde platteland. Op dat moment blijkt het verleden voor haar geen enkele rol te spelen en de conclusie is ‘Het gemak waarmee je ene ik een stapje terug doet, voorrang verleent aan het andere’. En met dit soort overwegingen roept De Moor een aantal vragen op, die de kern van de roman vormen; vragen naar de verhouding tussen ‘al die ikken’, of het mogelijk is de plaats van een ander in te nemen en, indien dat gebeurt, wat dat voor gevolgen heeft.

In het ‘Responsorium’ spreekt Armanda over Lidy als over een bij haar ondergedoken zus, ‘Iemand die mijn leven lang met me mee heeft gekeken en meegeluisterd’ en stelt zo hun betrekking definitief vast. Wellicht is dat ook de betekenis van het laatste hoofdstuk. Het is een gesprek tussen de bijna overleden Armanda en haar verdronken zus. Daarmee is de scheiding tussen de twee verhaallijnen, verleden en heden, verdwenen. Het ‘Responsorium’ geeft niet een antwoord op alle vragen, maar moet misschien eerder in beschouwelijke zin worden opgevat: een herhaling van vragen en voorzichtige overwegingen met een bespiegelend effect. Als dat een van de bedoelingen van De verdronkene is, dan is Margriet de Moor daarin zeker geslaagd.

Bron: http://recensieweb.nl/recensie/alsof-de-tijd-zich-ooit-zou-laten-dwingen/

Recensie 2: 'Het epos van de verdronken Lidy' - door T. van Deel, Trouw

In de watersnoodramp van 1953 verliest Armanda haar zus Lidy. Margriet de Moor weet zowel de dommekracht van de natuur als het menselijk verzet tegen de dood schitterend te verbeelden.

In de meeste romans speelt de natuur een volstrekt ondergeschikte, hooguit decoratieve rol. Er kunnen natuurlijk wel wat symbolische trekjes mee gemoeid zijn, zie bijvoorbeeld de romans van Vestdijk die in de Alpen spelen, maar in het algemeen is de natuur in onze vertelkunst gedomesticeerd en dringt zij niet echt door tot het menselijk leven dat de roman tenslotte als onderwerp heeft.

Die gevallen waarin het de schrijver werkelijk lukt de natuur als misschien wel meest bepalende en altijd fatale kracht in het bestaan uit te beelden, zijn op slag onvergetelijk. Een schrijver die het leven in zijn natuurlijke totaliteit, en dus ook in betrekking tot de onmenselijke elementen waaraan het is blootgesteld, weergaloos kon beschrijven, is Koolhaas. Vooral zijn roman 'Tot waar zal ik je brengen', het verhaal van een vloedgolf die twee geliefden voorgoed van elkaar scheidt, laat de natuur haar niet te verdragen en ook niet ontkennen krachten uitoefenen.

Ik moest aan het pathetisch meesterschap van Koolhaas denken bij het lezen van de nieuwste roman van Margriet de Moor, 'De verdronkene'. Ook zij bezit het vermogen die dommekracht van de natuur als lot uit te drukken, als factor waartegen het leven en de levenswil strijden; het soms winnen, maar vaak verliezen. De Moor schrijft veel geacheveerder dan Koolhaas, zij is ook veel meer op een compositie van verhaalelementen gericht, maar ook zij moet posities innemen bij het vertellen, posities die liggen tussen volkomen inleving en koelbloedige distantie.

De dramatische opbouw van de roman is opmerkelijk en effectief. De belangrijkste gebeurtenis erin, de dood van Lidy tijdens de watersnoodramp van 1953, wordt over de gehele, omvangrijke roman heen verspreid en uitgewerkt.

Haar jongere zusje Armanda, dat blijkt al gauw, heeft haar gesuggereerd er een weekendje tussenuit te gaan en als plaatsvervangster op te treden in Zeeland. Het zijn de vaker bij De Moor voorkomende, tamelijk irrationele ingevingen van mensen, die ergens vandaan willen, uit hun leven tot dusver willen treden, misschien omdat ze willen weten wie ze zijn of wie ze ook kunnen zijn.

Dat geldt voor Lidy, die het reisje aangrijpt hoewel ze getrouwd is met Sjoerd, en dat geldt ook voor Armanda, die in een onuitgesproken en ook ongeconsumeerde driehoeksverhouding zit met Sjoerd.

Deze ene beslissing 'voor een ogenblik afscheid nemen van het eigene', zal Lidy met de dood bekopen en zal Armanda, hoewel ze nog lang blijft tegenstribbelen, onvermijdelijk in de armen van Sjoerd drijven, waaruit ze zich even onvermijdelijk na jaren huwelijk zal bevrijden, omdat hij het met een ander aanlegt.

Het is begrijpelijk dat de verdrinking van Lidy -pas na dertig jaar komen haar resten boven water- en het innemen van haar plaats als echtgenote, Armanda voor het leven tekenen. Het is eigenlijk het bijbelse verhaal van Ruth en Boas, maar dan wat de seksen betreft omgekeerd.

De Moor heeft een zowel breed als gedetailleerd panorama voor ogen gestaan, getuige het resultaat. Begint de roman in 1953, hij eindigt in de toekomende tijd met een verbeeldingsscène van de eerste orde, waarin de twee zusjes -de ene is al veel meer dan een halve eeuw dood, de ander zit in het verzorgingstehuis en voelt dat ze het niet lang meer zal maken- een gesprek met elkaar voeren.

Deze kunstgreep is volkomen overtuigend en komt als afronding heel natuurlijk voor; daaraan voorafgaand heeft de roman al zoveel geslaagde verbindingen gelegd tussen leven en dood, vroeger en later, werkelijkheid en fantasie.

Op het laatst wordt dit verhaal het 'epos van Lidy' genoemd en dat is geen vreemde karakteristiek ervan. Zeker krijgen ook de levens van haar zusje, haar man, haar kind, haar ouders de nodige aandacht, maar alles wat zij over hen wordt verteld, staat toch hoe dan ook in het perspectief van haar afwezigheid -en daardoor: aanwezigheid.

De structuur van de roman legt telkens weer de nadruk op haar aanwezigheid door het verhaal van haar verdrinkingsdood verspreid over driehonderd bladzijden heel gefaseerd en tot in details te vertellen.

Dit verhaal heeft de eigenaardige en intrigerende uitwerking dat de tijd erin lijkt stil te staan. Zij is opgedeeld in minieme eenheden, terwijl er razendsnel van alles plaatsgrijpt: de watervloed raast voorbij, de wereld gaat ten onder -alleen de 'levenshonger' kan het tij nog keren.

De stuwende kracht van het boek is in deze afwisseling gelegen, niet in zoiets als de afloop, want die is al vanaf het begin bekend. Het gaat eigenlijk over het feit dat een kortstondige gebeurtenis een betekenis krijgt van levensbepalende aard voor een kring van nabestaanden, terwijl dezelfde gebeurtenis -heel gewaagd eigenlijk- als een persoonlijke belevenis van strijd tegen de elementen, het noodlot, verteld wordt.

Wat de vertelwijze betreft, De Moor weet geslepen zowel in haar personages te kruipen als er, vaak van enorme afstand, naar te kijken. Haar vertellen is telescopisch: ze kan in- en uitschuiven, en ook onderhuids terechtkomen. Ongehoord zijn de bladzijden waarin de ramp, de orkaan, het watergeweld, de langsrazende spullen, de doodsnood, het losraken van huizen, kortom, de volslagen futiliteit van alles beschreven wordt.

En toch, juist deze extreme omstandigheden verhevigen ook de aandacht niet alleen voor de dood in het leven, maar ook voor het leven in de dood. Niet voor niets laat De Moor in het al bijna vlot geraakte huis nog uit een geredde zwangere vrouw een kind geboren worden, ten teken dat het leven, ook als het ten dode is opgeschreven, zich daartegen verzet.

De roman eindigt gelaten, in wijsheid. De hoge golven, de harde wind, ze zijn gaan liggen, in evenwicht gebracht door een verhaal dat waarschijnlijk het mooiste is dat Margriet de Moor tot dusver geschreven heeft.

Bron: http://www.trouw.nl/tr/nl/4512/Cultuur/article/detail/1715225/2005/04/30/Het-epos-van-de-verdronken-Lidy.dhtml

Eigen recensie

Het verhaal De Verdronkene van Margriet de Moor vind ik zeer aangrijpend. Als lezer wordt je meegesleurd in een achtbaan van emoties en heftige gebeurtenissen, wat mij op sommige momenten emotioneerde. Dat Lidy sterft bijvoorbeeld en hoe Lidy's man, Sjoerd, en Lidy's zus, Armanda, zo intens met elkaar verbonden raken door de zoektocht naar hun geliefde vind ik heel ontroerend. De manier van schrijven is in mijn ogen zeer uniek. Margriet de Moor weet de twee verhalen los van elkaar, maar toch zo verbonden met elkaar te weergeven. Heel knap.